زیزییەکان: پەردەلادان لەسەر ئەو گروپە عەقڵانییە پەراوێزەی کە بەستراوەتەوە بە چەندین مردنەوە

لە ساڵانی ڕابردوودا، گرووپێکی عەقڵانیی پەراوێز کە بە زیزیەکان ناسراوە، بەهۆی بیروباوەڕە مشتومڕاوییەکانیان و گوایە بەشدارییان لە مردنی فرەیی لە سەرانسەری ئەمریکادا کردووە، سەرنجی ڕاکێشاوە. ئەم بابەتە ورد دەبێتەوە لە سەرچاوە و ئایدۆلۆژیا و چالاکییەکان و ناکۆکییەکانی دەوروبەری زیزیەکان، ڕۆشنایی دەخاتە سەر کاریگەرییەکانیان لەسەر کۆمەڵگەی عەقڵانیی فراوانتر.

سەرچاوەی زیزیەکان

زیزیەکان وەک گروپێکی سپلینتەر لە کۆمەڵگە عەقڵانی و کاریگەرە کاریگەرە دامەزراوەکان (EA) سەریان هەڵدا. پێکهاتنیان لە ژێر کاریگەری چەند هۆکارێکی سەرەکیدا بوو:

بێهیوایی لە ڕێکخراوە عەقڵانییەکانی سەرەکی

ئەندامانی زیزییەکان، لەوانەش سەرکردەکەیان زیز لاسۆتا، تادێت بێهیوا بوون لە ڕێکخراوە عەقڵانییەکانی سەرەکی وەک دامەزراوەی توێژینەوەی هەواڵگری ماشێن (MIRI) و سەنتەری عەقڵانییەتی کارپێکراو (CFAR). ئەوان ڕەخنەیان لەم ڕێکخراوانە گرت کە گوایە شکستی ئەخلاقییان هەیە، لەوانە خراپ بەکارهێنانی پارەی بەخشەرەکان و جیاکاری دژە ترانز. (en.wikipedia.org)

پێکهاتنی بەلەمی عەقڵانی

لە هەوڵێکدا بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی بەدیل، لاسۆتا و شوێنکەوتووانی "بابەتی عەقڵانی"یان دامەزراند، کۆمەڵێک بەلەم کە مەبەست لێی دابینکردنی خانووبەرەیە بۆ عەقڵانییەکان و بەرەوپێشبردنی ئایدیاڵەکانیان. بەڵام ئەم دەستپێشخەرییە ڕووبەڕووی چەندین تەحەدا بووەوە، لەوانەش کێشەی دارایی و پرسە لۆجستییەکان، کە بووە هۆی وازهێنانی لە کۆتاییدا. (wired.com)

بیروباوەڕ و ئایدیۆلۆژیای سەرەکی

زیزییەکان پابەندن بە کۆمەڵێک بیروباوەڕی ناوازە کە لە گروپە عەقڵانییە سەرەکییەکان جیایان دەکەنەوە:

ئەنارکیزم و ڤیگانیزم

گروپەکە بە "ڤیگن ئەنارکۆترانسهۆمانیستەکان" دەناسرێتەوە، جەخت لەسەر مافی ئاژەڵان و سەیرکردنی خواردنی گۆشت دەکاتەوە وەک پێشێلکارییەکی توندی ئەخلاقی. ئەوان بانگەشە بۆ ئەنارکیزم دەکەن، دژایەتی پێکهاتە پلەبەندییەکان دەکەن و خۆبەڕێوەبەری بەرەوپێش دەبەن. (en.wikipedia.org)

لێکدانەوەی ڕادیکاڵ بۆ بنەما عەقڵانییەکان

زیزیەکان لێکدانەوەیەکی توند و تیژی تیۆری بڕیاردانی بێ کات دەگرنەبەر، کە پێیان وایە پێویستی بە دژایەتییەکی یەکلاکەرەوە هەیە لەگەڵ هەڵە ئەخلاقییە هەستپێکراوەکان، وەک ڕەشبگیری یان نۆرمە کۆمەڵایەتییەکان. ئەم دیدگایە بووەتە هۆی ناکۆکی لەگەڵ ڕێکخراوەکانی وەک میری و CFAR لەسەر شکستە ئەخلاقییە گومانلێکراوەکان. (en.wikipedia.org)

تیۆری و پراکتیزە دەروونییەکان

لاسۆتا تیۆری دەروونی ناوازەی ناساند، وەک "ئەندامکردنی" کە ئامانجی ڕزگارکردنی تاکەکان بوو لە سنووردارکردنی کۆمەڵایەتی بۆ بەدواداچوونی ئایدیاڵە ئەخلاقییەکانیان. هەروەها پێیان وایە کە نیوەگۆی مێشک دەتوانێت ڕەگەز و بەرژەوەندیی ناکۆکی جیاوازیان هەبێت، چەمکێک کە بابەتی مشتومڕ بووە. (timesunion.com)

ناکۆکی و گومانی تێوەگلانی لە مردن

زیزیەکان پەیوەندییان بە چەندین ڕووداوی مشتومڕاوییەوە هەیە:

مردنی توندوتیژ

داواکاری گشتی فیدراڵی ئیدعای ئەوە دەکات کە زیزیەکان پەیوەندییان بە کەسانی بەرژەوەندیدارەوە هەیە لە کوشتنی چوار کەسدا:

• دەیڤید مالاند: بریکاری دەوریەی سنووری ئەمریکا لە ڤێرمۆنت.

• کورتیس لیند: خاوەن خانوویەک لە کالیفۆرنیا.

• ڕیچارد و ریتا زاجکۆ: دایک و باوکی یەکێک لە ئەندامانی گروپەکە لە ویلایەتی پێنسیلڤانیا.

سەرەڕای ئەوەش، ئۆفێلیا باکهۆڵت و ئیما بۆرهانی، هەردووکیان هاوکار لە زیزیەکان، لە کاتی شەڕ و ئاژاوە لەگەڵ مالاند و لیند کوژران. (en.wikipedia.org)

ناڕەحەتی دەروونی و خۆکوشتن

ڕاپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە لانیکەم سێ کەسی پەیوەست بە بازنەی لاسۆتا بەهۆی خۆکوشتنەوە مردوون، لە کاتێکدا هەندێکی تر تووشی ناڕەحەتی دەروونی بوون دوای ئەوەی لەگەڵ بیرۆکەکانی گروپەکەدا بەشدارییان کردووە. ئەم ڕووداوانە تیشک دەخەنە سەر مەترسییەکانی تەندروستی دەروونی کە پەیوەندییان بە ئایدیۆلۆژیای عەقڵانیی توندڕەوەوە هەیە. (getcoai.com)

رێوشوێنی یاسایی و دەستگیرکردن

لە شوباتی ٢٠٢٥، لاسۆتا لە ویلایەتی میریلاند دەستگیرکرا بەهۆی سەرپێچیکردن و ڕێگریکردن لە ئەفسەرێک و گواستنەوەی چەکی ئاگرین. ئەو بەبێ کەفالەت دەستبەسەر دەکرێت، لەگەڵ داواکارییەکی ئازادکردنی پێش دادگاییکردن کە لەلایەن دادوەرێکی ناوخۆییەوە رەتکراوەتەوە. (timesunion.com)

کاریگەری لەسەر کۆمەڵگەی عەقڵانی

سەرهەڵدانی زیزیەکان کاردانەوەی بەرچاوی هەبووە لەناو کۆمەڵگەی عەقڵانیی فراوانتردا:

وەڵامی کۆمەڵایەتی

زۆرێک لە ئەندامانی کۆمەڵگەی عەقڵانی خۆیان لە لاسۆتا و شوێنکەوتووانی دوور خستووەتەوە، نیگەرانی خۆیان لە بیروباوەڕ و کردارە توندڕەوەکانی گروپەکە دەربڕیوە. مشتومڕێکی بەردەوام هەیە سەبارەت بە بەرپرسیارێتی ڕێکخراوە عەقڵانییەکان لە چارەسەرکردن و کەمکردنەوەی ئەو جۆرە توخمە پەراوێزییانە. (getcoai.com)

ڕەچاوکردنی تەندروستی دەروونی

ئایدیۆلۆژیاکانی زیزیەکان پرسیاری گرنگیان لەبارەی کاریگەرییەکانی تەندروستی دەروونییەوە وروژاندووە کە پەیوەندی بە چەمکە عەقڵانییە توندڕەوەکانەوە هەیە. پیشەییەکانی تەندروستی دەروونی هۆشداری دەدەن لەوەی کە هەندێک بیرۆکەی فەلسەفی دەتوانن بە تایبەتی مەترسیدار بن بۆ کەسانی لاواز، کە بە ئەگەرێکی زۆرەوە قەیرانی بوون و ناڕەحەتی دەروونیی لێدەکەوێتەوە. (getcoai.com)

ئەنجام

زیزیەکان نوێنەرایەتی توخمێکی پەراوێزیی لەناو کۆمەڵگەی عەقڵانیدا دەکەن، کە بە بیروباوەڕ و کردەوە مشتومڕاوییەکانیان تایبەتمەندن. چیرۆکەکەیان وەک چیرۆکێکی وریاکەرەوە سەبارەت بە مەترسییە ئەگەرییەکانی ئایدیۆلۆژیا توندڕەوەکان و گرنگی پەروەردەکردنی کۆمەڵگە پشتیوانی و گشتگیرەکان دەبینرێت. لەگەڵ بەردەوامبوونی دۆخەکە، زۆر گرنگە کە هەم کۆمەڵگەی عەقڵانی و هەم کۆمەڵگا بەگشتی بیر لەو وانانەی فێربوو بکەنەوە و کار بکەن بۆ ڕێگریکردن لە ڕووداوە هاوشێوەکان لە داهاتوودا.

بۆ خوێندنەوەی زیاتر لەسەر زیزییەکان و بابەتەکانی پەیوەندیدار، بیر لەوە بکەرەوە کە ئەم سەرچاوانەی خوارەوە بکۆڵیتەوە:

• The Delirious, Violent, Impossible True Story of the Zizians | WIRED

• _How extreme rationalism and AI fear contributed to a mental health crisis - CO/AI

• The Trans Cult Who Believes AI Will Either Save Us—or Kill Us All | The Nation

• _Leader of cultlike Zizians linked to 6 killings ordered held without bail in Maryland | WBUR News

• _Before killings linked to fringe group, ‘Ziz’ led fateful tugboat trip | Times Union

ئەم بابەتانە تێڕوانینێکی زیاتر لەبارەی دروستبوون و بیروباوەڕی زیزیەکان و ناکۆکییەکانی دەوروبەریان دەدەن.